Canti Walser di Formazza (Pomatt) e Macugnaga (Z'Makana).

Inno Walser/Walsersche Hymne

D' WALSER

For file file hunderk johri
scind uber d’ pass in d’ fremdi gfore
haind ihru haimat tol ferlò
und wit uweg scind niderglò.
Doch Walser art und Walser bluod
erholte in dem fremde guod.
Mu wais nid worum d’ Walser li-it
scind kanghe scette so lang wi-it
hain miasse go-o, weglie go
wer had dos noch hi-it ferstò?
Doch Walser art..............
Scind hain di oltu brucha pfalte
und ihru eltru sproch erholte
so frj und stulz wia d’walser sind
mu scette noch as folchij find!
Oh wenn doch auch in inger ziit
di Walser art am lebi bglibt!
I WALSER

Molti e molti secoli fa,
sono andati oltre i passi in terre straniere
hanno abbandonato la valle natia
e si sono stabiliti in posti lontani.
Però i modi dei Walser e il sangue dei Walser
si conservano bene anche in terre straniere.
Non si sa perché la gente Walser
sia andata così lontano
hanno dovuto migrare o voluto andare
chi oggi lo riesce più a capire?
Hanno mantenuto le vecchie tradizioni
e conservano la lingua della terra natia
così liberi e fieri come sono i Walser
bisognerebbe trovare un altro popolo!
Oh, che anche ai nostri giorni
I modi dei Walser rimanessero in vita!
DIE WALSER

Vor vielen vielen Hunderten Jahren
Sind sie über die Pässe in fremde Länder gegangen
Haben ihr Heimattal verlassen
Und haben sich in entlegenen Orten aufgehalten.
Doch Walser Art und Walser Blut
Haben sich im Ausland gut erholt.
Weiß man nicht, wie so haben die Walser
Auswandern müssen oder wollen
Wer versteht das heute?
Sie haben die alten Bräuche erhalten
Und bewahren die Sprache ihrer Heimat
So frei und stolz wie die Walser sind
Sollte man ein anderes Volk finden!
Oh wenn doch auch in unseren Zeiten
Die walsersche Art am Leben bleiben würde!

 


Ninna nanna di Alagna.

As lustigs g’woltji
Fürz’tüann untschloffe d’chind

Schwig und schlof,
in d'oubru mattu
sind zwai schof:
ais wis, und ais schwors,
ais lakkud gries
und z'andra lakkud solz
Una divertente filastrocca
per far addormentare i bambini.


Taci e dormi,
nel prato superiore
ci sono due pecore
una bianca e una nera.
Una mangia crusca,
l'altra mangia sale.
Ein lustiger Kinderreim
Um die Kinder einzuschläfern. 

Schweig und schlaf
In der oberen Matte
Sind zwei Schafe
Eins weiß und eins schwarz
Das eine leckt Kleie
Und das andere leckt Salz.

Un testo in lingua walser di Rimella:
«Er haje(n)-entacht d asschu under ts chime,
und hawwer noch gvunnut e vljeschpu.
Esch hétschech àrkit, und nu schinetsch wié (n) e schtérnu.
Wé làng? En ts hüüsch isch mì ljeksch wett...»
Traduzione in italiano:
«Abbiamo smosso la cenere del focolare,
e vi abbiamo ancora trovato della brace.
Si è ripresa ed ora brilla come una stella.
Per quanto tempo ancora? Nella casa è rimasta poca legna...»
 
Un testo in lingua walser töitschu di Issime:
«Méin oalten atte ischt gsinh van in z'Überlann, 
un d'oaltun mamma ischt van Éischeme,
 ischt gsing héi van im Proa.
Stévénin ischt gsinh dar pappa,
la nonna ischt gsinh des Chamonal. [...]
D'alpu ischt gsinh aschua van méin oalten pappa.
Ich wiss nöit ol z'is heji...
Ischt gsinh aschuan d'oaltu, un d'ketschu, gmachut a schian ketschu in z'Überlann.
Méin pappa ischt gsinh la déscendance, dschéin pappa, 
aschuan méin oalten atte, ischt gsinh aschuan doa .. 
Vitor van z’Überlann. 
Un té hedder kheen a su, hets amun gleit das méin pappa hetti kheisse amun Vitor.
Eer het dschi gwéibut das s’het kheen sekschuvöfzg joar un het kheen zwia wetti das
.. zwienu sén gsinh gmannutu un zwianu sén nöit gsinh gmannutu. 
Dsch’hen génh gweerhut middim un dschi pheebe middim. 
Un darnoa ischt mu gcheen a wénghjen eina discher wettu»  
	
 
	Traduzione in italiano:
«Mio nonno era di Gaby
e mia nonna era di Issime,
era di qua del Praz.
Stévénin era il papà, 
la nonna era della famiglia Chemonal. [...] 
L’alpeggio [nel vallone di Bourinnes] era forse di mio nonno.
Non so se fosse dalla parte paterna, sai? 
Era già dei vecchi, e avevano la casa, una bella casa a Gaby. 
Vittorio, mio papà era della descendance, suo papà, mio nonno, era di là .. 
Vittorio di Gaby. 
E poi ha avuto un figlio, e gli ha dato il suo nome, così che mio papà si chiamava di nuovo Vittorio. 
Lui si è sposato che aveva 56 anni ed aveva quattro sorelle 
che due erano sposate e due non lo erano.
Hanno sempre lavorato e vissuto con lui.
E poi è mancata una di queste sorelle»
 
Un testo in lingua walser Laindertitzschu di Alagna Valsesia:
«Aford an olti piri häd g'chauft a' schworzi hennju van ainem ljikke hennjumandj,
 dos ra häd g'said: "Haira woul sourg, di bringtne glick". 
 Dan nouchre tog häd d'hennja g'laid as guldis ai.
 Si hädra woul g'ge z'asse: und da' zwende tog häd's g'laid as anders guldis ai.
 "Di häd dan buch volle gold", hädra g'sinnud d'olt piri, 
 und oni mei sy virirrd, mid ainem messer tuad uf dan buch der hennju.
 Wa am platz ds golds, findt si nua ds g'derem und d' hennja ïst g'chleckt»
	
Traduzione in italiano:
«Una volta una vecchia contadina comprò una gallina da un piccolo pollaiuolo,
 il quale le disse: "Abbiatene ben cura, essa vi porta fortuna". 
 Il giorno seguente la gallina depose un uovo d'oro.
 Essa le diede bene da mangiare ed il secondo giorno depose un altro uovo d'oro.
 "Ha il ventre pieno d'oro", pensò la vecchia contadina,
 e senza più riflettervi, con un coltello apre il ventre alla gallina. 
 Ma invece dell'oro trova solo le interiora e la gallina morì» 
La descrizione sopra è presa dall'articolo di Wikipedia Walser, con brevetto CC-BY-SA.
PADRE NOSTRO - walser di Issime / töitschu

Z'Poater.
Ündschen Atte das bischt im hümmil
déin noame ischt heiligi,
das d'cheemischt an biten,
das allz séggi wi d'willischt
sua im hümmil wi vom heert.

Gib nündsch all Gottsch toaga
ünz bruat. Tut nündsch varzin
ündsch schuldini wi wir varzin deene
das sén ündsch schuldig, loanündsch
nöit vallen im schwache weg
wa hüt nündsch vam allem übbil.
Amen. 
  

    Walser di Gressoney / titsch:
Il Padre Nostro come tutte le altre preghiere è sempre stato recitato in tedesco.
In titsch si usano le seguenti espressioni:

en d'éwégkeit, amen
in eterno, amen

òber d'liebò séle
vada a favore delle anime buone (tutti i defunti)

drescht Gott d'liebò séle
Iddio consoli le anime buone (tutti i defunti)

helfter Gott
che Iddio ti aiuti

pschézte Gott
che Iddio ti protegga